---

چکیده پنیر ﺳﻔﯿﺪ، یکی از انواع رایج و معروف پنیر در منطقه خاورمیانه است. در ایران نیز این نوع ﭘﻨﯿﺮ در شکل فراپالایش، ﻣﺼﺮف ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﻬﯽ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺟﺰء اﺻﻠﯽ ﺻﺒﺤﺎﻧﻪ دارد. با اﻓﺰاﻳﺶ آﮔﺎﻫﻲ ﻣﺮدم ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻣﺼﺮف ﭼﺮﺑﻲ، ﺗﻘﺎﺿﺎ برای ﻣﺤﺼﻮﻻت ﻏﺬاﻳﻲ ﻛﻢ­ﭼﺮب از ﺟﻤﻠﻪ ﭘﻨﻴﺮﻫﺎی ﻛﻢ­چرب افزایش یافته است. نمونه­های پنیر سفید ایرانی فراپالوده در سه غلظت صمغ فارسی (۰، ۱/۰ و ۲/۰ درصد) و صمغ درخت بادام (۰، ۱/۰ و ۲/۰ درصد)، در سه سطح چربی (۳، ۵/۶ و ۱۰ درصد) از طریق اندازه­گیری ویژگی­های فیزیکوشمیایی، حسی و رنگ با استفاده از روش سطح پاسخ ارزیابی گردیدند. تأثیر کاهش چربی و استفاده از دو هیدروکلوئید به­کار رفته روی پنیر فراپالوده تولیدی به وسیله نمودارهای سطح پاسخ بررسی گردید و سپس مطلوب­ترین نمونه پنیر کم­چرب بر اساس مشابهت به نمونه شاهد پرچرب تعیین شد. نتایج حاصل از بهینه­سازی حاکی از آن بود که با استفاده از غلظت ۲/۰ درصد صمغ فارسی و ۱۴/۰ درصد صمغ بادام و ۱۰ درصد چربی در فرمولاسیون پنیر سفید ایرانی فراپالوده می­توان پنیری کم­چرب با ویژگی­های فیزیکوشیمیایی، حسی و رنگ مطلوب تولید نمود. همچنین، نتایج این پژوهش نشان داد که با به­کارگیری هیدروکلوئیدهای بومی به عنوان جایگزین چربی در فرمولاسیون پنیر کم­چرب می­توان معایب مربوط به کاهش چربی را در این محصول بهبود بخشید.

---

در این تحقیق، اثر دوره نگهداری بر برخی خصوصیات پنیر سفید فراپالوده سین­بیوتیک در مقایسه با دو نمونه شاهد پنیر غیرپروبیوتیک و پروبیوتیک مورد بررسی قرار گرفت. پنیر فراپالوده سین­بیوتیک با فرمول بهینه مقدار ۴۳/۰ واحد آنزیم ترانس­گلوتامیناز به ازاء هر گرم پروتئین، میزان ۲۴/۸ درصد محلول آب­پنیر با املاح کاهش یافته (جایگزینی ناتراوه با محلول حاوی ۳۴درصد پودر آب­پنیر دمینراله) و ۷۱/۰ درصد اینولین تولید گردید. در این پژوهش، از لاکتوباسیلوس اسیدوفیلوس La۵ به­عنوان باکتری پروبیوتیک استفاده شد. ویژگی نمونه­های پنیر از نظر پارامترهای رنگ، آزمون پروفایل بافت (سفتی، پیوستگی، حالت ارتجاعی، حالت صمغی، قابلیت جویدن) و ویژگی حسی در طی مدت دو ماه نگهداری در یخچال و در فواصل زمانی ۳، ۱۵، ۳۰ و ۶۰ روز پس از تولید مورد ارزیابی قرار گرفت. نتایج آزمون پروفایل بافت نشان داد که پنیر سین­بیوتیک در تمام مقاطع زمانی از میزان سفتی، چسبندگی، پیوستگی، حالت صمغی و قابلیت جویدن بالاتری (۰۵/۰p<) نسبت به دو نمونه شاهد پروبیوتیک و غیرپروبیوتیک برخوردار بود. هرچند میزان ارتجاع­پذیری پنیر بهینه نیز در تمامی دوره­های نگهداری بالاتر از دو نمونه شاهد بود، اما این اختلافات معنی­دار نگردید. مقادیر سفتی، صمغی و قابلیت جویدن پنیر تا روز ۳۰ نگهداری در تمامی نمونه­ها افزایش و سپس تا پایان زمان نگهداری کاهش یافت. نتایج رنگ­سنجی نمونه­ها نشان داد که میزان روشنایی (L*) نمونه سین­بیوتیک به­طور معنی­داری (۰۵/۰p<)  بالاتر از دو نمونه دیگر بود اما تفاوتی میان نمونه­ها از نظر شاخص­های a* و b* مشاهده نگردید. به­علاوه، میزان روشنایی در تمامی نمونه­های تولیدی طی دوره رسیدن کاهش یافت (۰۵/۰p<). براساس نتایج خصوصیات مورد ارزیابی، نمونه پنیر فراپالوده سینبیوتیک تولیدی از کیفیت بالاتری نسبت به دو نمونه­ی شاهد پنیر غیرپروبیوتیک و پروبیوتیک پس از دو ماه نگهداری در یخچال برخوردار بود.
 

---

پنیر سفید فراپالایش، نسل نسبتاً جدیدی از پنیرهای سفید است که با کمک فرایند اولترافیلتراسیون تولید می­شود. این پنیر دارای بافتی نرم و مالش­پذیر بوده و پس از گذشت مدت کوتاه رسیدگی وارد بازار می­شود. لاکتولوز، یک ماده پری­بیوتیک است که علاوه بر تأثیر مثبت بر رشد باکتری­های پروبیوتیک، اثر سلامتی­بخشی آن بر سلامت انسان تأیید شده است. در این تحقیق، برای تولید پنیر سین­بیوتیک، از پودر آب­پنیر فراپالایش (پرمیت) با املاح کاهش یافته (DUWP) در سه سطح ٠، ١ و ٢ درصد، لاکتولوز در دو سطح ٠ و ١ درصد و از باکتری بیفیدوباکتریوم بیفیدوم به عنوان باکتری پروبیوتیک استفاده گردید. نمونه­های تولید­شده از نظر خواص فیزیکوشیمیایی شامل pH، اسیدیته، رطوبت، سینرسیس، چربی، پروتئین، و نسبت نیتروژن محلول در آب به نیتروژن کل در مدت ٦٠ روز در دمای ٤ درجۀ سانتی­گراد ارزیابی شدند. یافته­ها حاکی از آن بود که افزودن DUWP و لاکتولوز به­غیر از پروتئین بر سایر ویژگی­های مورد بررسی معنی­دار بود. مدت زمان نگهداری نیز بر تمامی ویژگی­های فیزیکوشیمیایی مورد بررسی اثر معنی­داری داشت (٠١/٠>P). براساس نتایج این تحقیق مشخص گردید که بهترین نمونه با استفاده از غلظت ۱ درصد از هر یک از پودرهای لاکتولوز و DUWP به­دست می­آید

---

امروزه، فرآورده­های غذایی عملگرا به عنوان رژیم غذایی سلامت­بخش به­شکلی گسترده­ای مورد توجه مصرف­کنندگان قرار گرفته است. همچنین، استفاده از میکروارگانیسم­های خاص مانند باکتری­های پروبیوتیک، امکان توسعه غذاهای نوین با قابلیت نگهداری مناسب را فراهم نموده است. در این پژوهش، به منظور تولید پنیر فراپالوده فراسودمند از پودر آب­پنیر فراپالوده با املاح کاهش یافته (DUWP) در سطوح ٠، ١ و ٢ درصد و پودر لاکتولوز در سطوح ٠ و ١ درصد به عنوان ترکیبات پری­بیوتیک استفاده گردید. به­علاوه، از باکتری­ها بیفیدوباکتریوم بیفیدیوم به­عنوان باکتری پروبیوتیک استفاده شد. ویژگی­های بافتی شامل سفتی، پیوستگی، چسبندگی، ارتجاع­پذیری، حالت صمغی و قابلیت جویدن و خواص حسی شامل رنگ، رایحه، بافت و طعم نمونه­های پنیر سین­بیوتیک در طی ٦٠ روز نگهداری (۱، ۳۰ و۶۰ روز) در دمای ٤ درجه­ی سانتی­گراد مورد ارزیابی قرار گرفت. نتایج نشان داد که افزودن پودر DUWP و پودر لاکتولوز به­غیر از چسبندگی و حالت ارتجاعی سبب کاهش قابل توجه مقادیر ویژگی­های بافتی شد (٠٠١/٠>P). همچنین به­طورکلی، به­غیر از ویژگی چسبندگی و پیوستگی، سایر مقادیر پارامترهای بافت تا اواسط دوره نگهداری افزایش و پس از آن کاهش یافت. نتایج حسی نیز نشان داد که هرچند افزودن پودرهای DUWP و لاکتولوز سبب کاهش ویژگی­های حسی گردید، اما اختلاف معنی­داری در اکثر موارد میان نمونه شاهد (فاقد پودرهای DUWP و لاکتولوز) و نمونه حاوی ۱% از هر یک از پودرهای مذکور مشاهده نگردید (٠۵/٠<P). بنابراین، براساس نتایج به دست آمده، نمونه سین­بیوتیک حاوی ١% پودر DUWP و ١% پودر لاکتولوز به عنوان بهترین نمونه پنیر سین­بیوتیک فراپالوده مشخص گردید. با توجه به پتانسیل این محصول در ارتقای سلامت جامعه و کاهش ابتلا به بیماری، تولید و مصرف این پنیر عملگرا پیشنهاد می­گردد.