---

به منظور غنی سازی آرتمیا از امولسیون غنی‎ساز سلکو استفاده می شود که میکروگلبولهای پایدار با قطر کمتر از ۱/۰ میکرون تولید می‎کند. برای ایجاد این پایداری در سنتز روغن‎های غنی‎ساز سلکو از پایدارکننده‎های شیمیایی تا میزان ۳ درصد در این ترکیبات استفاده می‎گردد. ولی در این پژوهش از ترکیب ثعلب و صمغ‎فارسی با نسبت مساوی و به میزان ۱۱ درصد، به عنوان پایدارکننده‎های گیاهی در سنتز روغن غنی‎ساز استفاده شد. بخش محلول صمغ فارسی و ثعلب جدا شده و میزان آن به ترتیب ۳۰ % و ۲۲ % بدست آمد. سپس مقادیر دقیق ترکیب شیمیایی روغن سلکوی از طریق آنالیزشیمیایی مشخص شده و درنهایت طبق قرمول بدست آمده، مشابه تجاری آن ساخته شد. متوسط قطر ذرات روغن معادل ۱/۰ میکرون و کشش سطحی آن ۵±۱۵ دین بر سانتی‎متر تعیین گردید. سپس روغن غنی‎ساز ساخت داخل (تیمار۱) با نمونه وارداتی (تیمار ۲) در شرایط استاندارد برای آزمون غنی‎سازی urmiana Artemia استفاده شد. غنی سازی هر تیمار در سه تکرار با غلظت ۴/۰ گرم ماده غنی‎ساز درهر لیتر آب حاوی ۲۰۰ هزار ناپلیوس در طی زمان ۱۲ ساعت انجام شد. میانگین درصد غنی شدگی ناپلیوس در تیمارهای ۱ و ۲ به ترتیب ۴۷/۲± ۲۷ و ۵۲ /۲± ۲۳ بدست آمد. نتایج زیست سنجی ۵۰۰ لارو تازه به تغذیه افتاده ماهی قزل آلا نشان داد که تیمارهای ۱ و ۲ اختلاف معنی داری نشان نداد( p<۰,۰۵). نتایج نشان داد که پایدارکننده‌های گیاهی مذکور همچنین از نظر خصوصیات شیمیایی و فیزیکی، عملکرد مناسبی در پایدارسازی امولسیون‎های روغن در فازآبی داشتند.

---

کیتین وکیتوزان دو فرآورده بسیار مهم از پلیمرهای زیستی هستند که در صنایع مصارف بسیار بالایی در صنایع ارزشمند دارند. تبدیل کیتین به کیتوزان با روش استیل زدایی و به شیوه ذوب قلیایی است که بدون حضور اکسیژن انجام می‎شود.. تغییر ساختارشیمیایی، آلودگی شدید محیط زیست و دپلیمریزاسیون از مشکلات اساسی در صنعت تولید کیتوزان با کیفیت بالا می‎باشند. در این پژوهش برای تبدیل کیتین به کیتوزان بجای مواد شیمیایی از قارچ آسپرؤژیلوس نایجر سویه (ATHUM-۱۰۸۶۴)، مولد آنزیم داستیلاز استفاده شد.. کیفیت کیتوزان با آنالیزهای تجزیه عنصری دستگاه طیف سنجی مادون قرمز، پرتونگاری با اشعه ایکس، تعیین وزن مولکولی، درصد بلوری شدن، رنگ و ساختارمولکولی مشخص شد. نتایج نشان داد که بازده تبدیل کیتین به کیتوزان یا به عبارتی درجه استیل زدائی، در این روش ۵±۸۰ درصد است. کیتوزان حاصل دارای ۴/۴۴ درصد کربن، ۸/۹درصد نیتروژن، ۲/۷ درصد هیدروژن و ۳۹/۵ درصد اکسیژن بود. مختصات فیزیکی ان شامل درصد بلورینگی ۹۴/۵ و رنگ آن قهوه ای کمرنگ بود و ساختارشیمیایی هرواحد کیتوزان بصورت (C۶H۱۲NO۴) بدست آمد. نتایج نشان ‎داد که جایگزینی روشهای زیستی به جای شیمیایی در دستیابی به این فرآورده با کیفیت مناسبی امکانپذیر بوده و موجب حذف استفاده از مواد شیمیایی مخرب محیط زیست نظیر هیدروکسیدسدیم غلیظ می‎شود.

---

کارل ریموند پوپر(۱۹۰۲- ۱۹۹۴)، فیلسوف اتریشی، دیدگاه خود را با عنوان عقلانیت انتقادی مطرح­کرد و به سرعت این نظریه در ابعاد متفاوت زندگی بشر سایه­افکند. این دیدگاه با منسوخ­ساختن دیدگاههای فلسفه سنتی یا عقلانیت فراگیر، تحوّلی مهم در زمینه معرفت­شناسی بود. عقلانیت انتقادی، با نفی انحصار حقیقت به فرد یا گروه خاصّی، دستیابی به حقیقت مطلق را رد­می­کند. لزوم تعقّل درباره مسائل مختلف و تلاش برای بهبود خطای خود در پرتو توجّه به استدلال انتقادی دیگران، نزدیکی به حقیقت را امکانپذیر­می­سازد. این پژوهش به شیوه­ای تحلیلی- توصیفی با مطالعه همه جنبه­های نظریه وی، آن را در پنج محور عمده طبقه­بندی­کرده­است. پس از آن با مطالعه دیوان غزلیات حافظ، شاعر نامدار ایران در قرن هشتم ه.ش. و تأکید بر ماهیت انتقادی آن، شباهتهای اساسی این دو متفکّر منتقد شرح و طبقه­بندی­شده­است. شباهتهای ساختاری اندیشه حافظ، با تأکید بر ماهیت شهودی معرفت وی و عینی­گرایی و جامعه­محوری همزمان آن، در پنج مقوله ویژگی معرفت و صاحبان آن، منابع معرفت و شیوه­های کسب آن و نمودهای اخلاقی و مذهبی معرفت ارائه­شده­است. شباهتهای اساسی این مقایسه، دیدگاه فرازمانی حافظ و اندیشه انتقادی جامع وی را در برخود با ناملایمات روزگارش اثبات­نموده­است.

---

 

---

 
چکیده
گندم غله‌ای است که به صورت میانگین، یک سوم از کل محصولات دانه‌ای را تشکیل می‌دهد. در این پژوهش که برای اولین بار در ایران صورت می‌پذیرد، اثرات بوجاری (صفر و ۱۰۰ درصد)، دما (۲۰ و ۴۰ درجه سانتی‌گراد)، مدت زمان نگهداری (۲، ۴، ۶ و ۸ هفته) و تزریق دوزهای مختلف گاز‌های دی‌اکسید‌کربن، ازت و اکسیژن (هوا، ۹۰% N_۲ + ۱۰% O_۲، ۹۰%  CO_۲ + ۱۰% O_۲ و ۴۵% CO_۲ + ۴۵% N_۲ + ۱۰% O_۲) در بسته‌های نگهداری گندم، روی برخی از ویژگی‌های بیولوژیکی (افت مفید و غیرمفید)، فیزیکی (هکتولیتر و وزن هزاردانه) و شیمیایی (اسیدیته، pH و خاکستر) دانه‌ی گندم رقم n-۸۰ در استان گلستان بررسی شدند. نتایج نشان دادند، اثرت بوجاری (۰۱/۰ > P) و مدت زمان نگهداری و سطوح گازی (۰۵/۰ > P) تأثیر معنی‌داری بر میزان افت مفید دانه‌های گندم داشتند. همچنین میزان افت مفید دانه‌های گندم از ۴۷۸۸/۱ درصد در بسته‌های حاوی ۴۵% از گازهای دی‌اکسیدکربن و نیتروژن به ۰۶۲۵/۱ درصد در بسته‌های حاوی ۹۰% دی‌اکسید‌کربن کاهش یافت. میزان افت غیر‌مفید گندم با بالا رفتن سطوح بوجاری ۳/۹۳ % کاهش و با افزایش مدت نگهداری ۹/۸۴ % افزایش یافت. میزان وزن هکتولیتر دانه‌ی گندم با بالا رفتن سطوح بوجاری و مدت نگهداری به ترتیب معادل ۷۱/۰ درصد و ۴۴/۱۶ درصد افزایش یافت. وزن هزاردانه‌ی گندم با ضریب تبیین بالایی (۱R^۲=) با بالا رفتن سطوح بوجاری افزایش یافت. اثر دما، مدت نگهداری و اثر متقابل دما- مدت زمان نگهداری بر میزان pH گندم‌ معنی‌دار (۰۵/۰ > P) شد. میزان خاکستر گندم با ضریب تبیین بالایی (۱R^۲=) با افزایش مدت نگهداری افزایش یافت.

---

چکیده
به دلیل حساسیت اسید فولیک همانند بسیاری از ویتامین­های دیگر به شرایط محیطی و عملیات فرآوری، ضروری است که توسط روش­هایی با کارایی بالا نظیر میکرو/نانوانکپسولاسیون از این ویتامین محافظت شود. هدف پژوهش حاضر، پیداکردن شرایط بهینه تولید امولسیون­های دوگانه پکتین-کنسانتره پروتئین آب پنیر (WPC[۱]) برای نانوانکپسوله­کردن اسیدفولیک ازطریق فرآیند خشک­کردن پاششی بود. برای این منظور، ۵ متغیر مستقل همراه با محدوده عملیاتی آنها شامل غلظت پکتین، غلظت WPC، میزان فاز پراکنده، pH و نوع سامانه سورفکتانت به­عنوان متغیرهای تیمار و راندمان انکپسولاسیون (EE[۲]) به­عنوان متغیر پاسخ اصلی انتخاب شدند. طرح­ریزی آزمایش­ها دراین مرحله به کمک روش تاگوچی صورت گرفته و ۱۶ تیمار تعیین گردید. امولسیون­های دوگانه نهایی، فرمولاسیون­هایی بودند که حاوی یک نانو/میکروامولسیون داخلی متشکل از سامانه آب (دارای اسیدفولیک محلول) در روغن و یک فاز آبی بیرونی متشکل از کمپلکس بیوپلیمری پکتین-WPC بودند. میانگین کلی راندمان انکپسولاسیون اسیدفولیک در این سامانه حدود ۳/۸۸ درصد در محدوده ۳/۸۲ تا ۰/۹۵ درصد بدست آمد. آنالیز اثرات اصلی با روش تاگوچی نشان داد که میزان فاز پراکنده امولسیون­های دوگانه، مهمترین تیمار اثرگذار بر EE بوده (۳۶%) و سامانه سورفکتانت دارای کمترین تاثیر (۵%) بود. همچنین، نتایج این مرحله مشخص نمود که مهمترین برهم­کنش بین متغیرهای مستقل با توجه به اثرگذاری بر EE، مربوط به اثر متقابل بین WPC و میزان فاز پراکنده می­باشد درحالی­که اثر متقابل پکتین-pH دارای کمترین تاثیر بود. درمجموع، شرایط بهینه عبارت بود از غلظت پکتین ۱%، غلظت WPC ۴%، میزان فاز پراکنده ۱۵%، pH برابر ۶ و سامانه سورفکتانت PGPR[۳] با نانوامولسیون داخلی که قادر است راندمان انکپسولاسیون اسید فولیک را به ۹۹% برساند.



[۱]. Whey Protein Concentrate


[۲]. Encapsulation Efficiency


[۳]. Poly Glycerol Poly Ricinoleate

---

 در آغاز دهه چهل بوشهر فرمانداری کل بنادر و جزایر خلیج‌فارس بود که ازلحاظ سیاسی تحت تابعیت استان فارس قرار داشت. بنادر و جزایر خلیج‌فارس و نواحی پس‌کرانه‌ای آن در دوره‌های گذشته به دلیل شرایط سیاسی و اجتماعی و همچنین وضعیت اقلیمی آن همیشه دارای جمعیت محدود و از تراکم جمعیتی پایینی برخوردار بود. درگذشته هر زمان اوضاع سیاسی کشور آرام و توجه دولت به بنادر و جزایر بیشتر می‌شد، رونق اقتصادی و تجاری باعث جذب جمعیت و رشد شهرنشینی در این نواحی بود و به‌ محض ناامن شدن اوضاع، جمعیت نیز پراکنده می‌شد. در آغاز دهه چهل شمسی با اجرای اصلاحات ارضی شرایطی فراهم شد که جمعیت روستایی نیز امکان تحرک و مهاجرت بیشتری یافت. در این پژوهش سعی بر آن است تا شرایطی که موجب تسریع روند مهاجرت­های روستایی در فرمانداری کل در دهۀ چهل و پنجاه شد، بررسی شود. روش پژوهش حاضر توصیفی- تحلیلی  با تکیه‌ بر اسناد و منابع تاریخی است. طبق یافته­های پژوهش در سال­های دهه چهل و پنجاه این منطقه با مهاجرت­های گسترده­ای روبه رو شد. علاوه بر اجرای اصلاحات ارضی که بخش عمده­ای از نیروی کار در مناطق روستایی را آزاد کرد و این نیروی اضافی برای پیدا کردن کار راهی شهر شدند، شرایط اقلیمی و جوی منطقه و محرومیت بیش از حد مناطق روستایی نیز از دلایل عمده گسترش مهاجرت­های روستایی در فرمانداری­کل بنادر و جزایر بود. این منطقه که در سال­های قبل از دهه چهل دارای کمترین میزان شهرنشینی در کشور بود، در سال­های بعدازآن با رشد شهرنشینی بالایی مواجه شد.

---

vvvvبا ورود مسلمانان به ایران ، فصل جدیدی در تاریخ اجتماعی و دینی مردم  ایران آغاز گردید. با این حال ورود اسلام به ایران با چالش ها و مقاومت های بسیاری در مناطق گوناگون روبرو شد. در بین مناطق  مختلف ، فارس از جمله مناطقی بود که مقاومت نشان داد و عملاً پایگاه حفاظت از دین پیشین گردید؛ در این میان کازرون به دلیل استقرار یک حکومت محلی زرتشتی توانست، انسجام جامعه زرتشتیان خود را تا اوایل قرن پنجم هجری حفظ نماید. با توجه به فشارهای مختلف بر جوامع زرتشتی توسط حکام تازه وارد و نومسلمانان، فهم نحوه استمراریک جامعه زرتشتی مستقل در جنوب غربی فارس تا اوایل قرن پنجم هجری ضروری به نظر می‌رسد. این پژوهش در پی آن است تا زمینه‌های تداوم و تحول جامعه زرتشتیان کازرون را در طی سده‌های نخستین اسلامی بررسی نماید. پژوهش حاضر به روش توصیفی - تحلیلی و با تکیه بر منابع کتابخانه‌ای انجام شده است.
یافته های  این تحقیق نشان می‌دهد که علیرغم فشار بیش از اندازه حاکمان جدید برجامعه  زرتشتی  کازرون و اعمال محدودیت های گوناگون،آنها موفق شدندکه با حفظ انسجام در ساختار و کنش های خود و داشتن حاکمی زرتشتی به حیات خود ادامه دهند ولی از اواخر قرن چهارم و اوایل قرن پنجم با بروز درگیری های فراوان با فرقه مرشدیه کازرون دچار مشکلاتی در زمینه اداره جامعه شود و درنهایت با مهاجرت به مناطق کوهستانی و روستایی به سبک و روش دیگری حیات خود را استمراربخشند.

---

در پژوهش حاضر صمغ برگ گیاه آزی‌وش (Corchorus olitorius L) برای نخستین بار با کمک روش الکتروریسی در حضور پلی‌وینیل الکل به‌صورت نانوالیاف طبیعی مورد استفاده قرار گرفت. ابتدا اثر نسبت­های مختلف اختلاط محلول آبی صمغ آزی‌وش (G) در غلظت‌های مختلف (۲، ۵/۲ و ۳ گرم بر لیتر) با پلی‌وینیل الکل (P۷۰:G۳۰،P۶۰:G۴۰، P۵۰:G۵۰ و P۰:G۱۰۰) بر ویسکوزیته و هدایت الکتریکی به عنوان اصلی­ترین پارامتر­های محلول بررسی شد. نتایج نشان داد با افزایش غلظت صمغ و نسبت حجمی پلی‌وینیل الکل ویسکوزیته افزایش معنی­داری یافت (۰۱/۰p<). همچنین صرف ‌نظر از میزان غلظت صمغ آزی‌وش با افزایش نسبت صمغ به پلی‌وینیل الکل هدایت الکتریکی افزایش معنی­داری نشان داد (۰۵/۰p<). در بررسی تغییرات تنش برشی- نرخ برشی محلول‌های صمغ آزی‌وش و پلی‌وینیل الکل رفتار سودوپلاستیک تأیید شد. بررسی برازش داده‌های رئولوژیکی با مدل‌های هرشل بالکلی، قانون توان و کاسون نشان داد مدل هرشل بالکلی با بیش­ترین میزان R^۲/RMSE به شکل مطلوبی توصیف کننده رفتار جریان است و مقادیر اندیس جریان و ضریب قوام با مدل مذکورتعیین شدند. پس از الکتروریسی محلول­ صمغ آزی­وش-پلی‌وینیل الکل در شرایط ثابت دستگاهی (ولتاژ ۱۸ کیلوولت، شدت جریان حجمی ۷/۰ میلی­لیتر بر ساعت و فاصله­ی سوزن تا صفحه جمع‌کننده ۱۲ سانتی­متر) ، با بررسی ریزساختار و بر مبنای مورفولوژی فاقد گویچه فرمولاسیون صمغ آزی‌وش در غلظت ۲ گرم بر لیتر و نسبت اختلاط ۷۰:۳۰ با پلی­وینیل الکل (P۷۰:G۳۰-C۲) به‌عنوان مناسب‌ترین فرمولاسیون با میانگین قطر نانوالیاف۹۰ نانومترانتخاب شد. بر اساس نتایج FTIR افزودن صمغ به پلی‌وینیل الکل سبب افزایش شدت باندها به دلیل ارتعاشات گلیکوزیدی گروه‌های کربونیل و هیدروکسیل گردید. همچنین پایداری حرارتی نانوالیاف صمغ‌ گیاه آزی‌وش در حضور پلی‌وینیل الکل افزایش یافت.

---

ریز پوشانی یکی از مهم ترین فرآیندهایی است که به منظورریزپوشانی یکی از مهم­ترین فرآیندهایی است که به منظور بهبود پایداری شیمیایی ترکیبات معطر و فرار، جلوگیری از برهمکنش­های نامطلوب آنها با ترکیبات غذایی، و رهایش هوشمند آنها به درون محصول در صنعت غذا انجام می­گیرد. ریزپوشانی را می­توان به صورت فرآیند پوشاندن یک ماده درون ماده دیگر و در نتیجه تولید ذراتی با قطر چند نانومتر تا چند میلی متر تعریف نمود. با توجه به حساسیت ترکیبات زیست فعال، روش­های مختلفی برای ریزپوشانی وجود دارد که الکتروریزپوشانی یا انجام عملیات ریزپوشانی با استفاده از فرایندهای الکتروهیدرودینامیک (الکتروپاشش) به عنوان روشی ساده و مؤثر جهت حفظ و افزایش زیست دسترسی این دسته از ترکیبات معرفی شده که توانسته است طی سال­های اخیر مورد توجه محققین صنایع غذایی و دارویی قرار گیرد. الکتروپاشش به عنوان یکی از روش­های پاشش مایع به علت تولید قطرات با سایز بسیار ریز و توزیع یکسان از اهمیت بسیار  بالایی برخوردار است. یکی از مزیت­های سامانه الکتروپاشش این است که کنترل بالایی روی توزیع و پراکندگی اندازه ذرات، با ذرات تقریبا یکنواخت وجود دارد. همچنین کپسول­های تهیه شده با دستگاه الکتروپاشش توانایی زیادی در جلوگیری از تخریب کاروتنوئیدها و ویتامین­ها و سایر ترکیبات حساس به حرارت دارند. در واقع در طی ریزپوشانی ترکیبات غذایی، آنزیمی و یا مواد دیگر (مانند انواع روغن­های فرار، مواد مولد طعم و رنگ، آنزیم­ها و غیره) در اندازه میکرو یا نانو توسط مواد دیواره که می­توانند انواع لیپیدها، بیوپلیمرهای پروتئینی و پلی ساکاریدی و یا کمپلکس آنها باشند احاطه و در برابر عوامل خارجی محافظت می­شوند. لذا در این مقاله سعی شده است، به معرفی جامع فرآیند الکتروپاشش، مبانی فرآیند، روش اجرا و کاربردهای آن در ریزپوشانی مواد غذایی که از اهمیت و جایگاه ویژه­ای در حوزه صنایع غذایی و دارویی برخوردار می­باشند، پرداخته شود.

---

مقاله حاضر سعی بر ارائه شکل¬گیری چارچوبی در قالب تحلیل گفتمان برای داده¬های عناوین خطابی در زبان فارسی دارد. در این مطالعه تمامی داده¬هایی که در یک پیکره زبانی به دست آمده¬اند را انتخاب و توصیف کرده¬ایم تا دریابیم که چگونه ساختار اجتماعی فارسی¬زبانان تحت عنوان دو مقوله روابط قدرت و همبستگی عمل می¬کند. براساس بررسی¬های به عمل آمده عناوین خطابی درجامعه فارسی¬زبانان متأثر از سن، جنس، شغل، جهان¬بینی و موقعیت¬های سیاسی و اجتماعی سخنوران است. این متغیرها ناشی از نتایج به دست آمده از اسناد قدیمی، یادداشت¬های روزمره، پیکره زبانی حاصل از چند فیلم¬نامه و نمایش¬نامه، سفرنامه، مصاحبه، رادیو و تلویزیون و کاربرد روزمره عناوین خطابی می¬باشد. متغیرهای مذکور ارتباط بسیار قوی¬ای را بین ساختار اجتماعی فارسی¬زبانان نشان می¬دهد.

---

در این پژوهش تاثیر افزودن درصدهای مختلف عصاره مالت (۶، ۵/۴، ۳، ۵/۱ درصدv/v ) به آب سیب بر زنده­مانی باکتری­ پروبیوتیکLactobacillus plantarum  در طول یک ماه نگهداری در دمای ۴ درجه سلسیوس مورد بررسی قرار گرفت. علاوه بر این جهت ارزیابی خصوصیات فیزیکوشیمیایی و حسی آب سیب پروبیوتیک، آزمون­های اندازه­گیری pH، اسیدیته، بریکس، قند کل، ارزیابی حسی انجام شد. نتایج نشان داد که با افزایش غلظت عصاره مالت در آب سیب میزان اسیدیته، بریکس، قند کل افزایش و pH کاهش یافت. به علاوه بیشترین اسیدیته و کمترین pH به نمونه آب سیب حاوی ۶ درصد (v/v) عصاره مالت تعلق داشت. همچنین افزودن عصاره مالت منجر به بهبود زنده­مانی و افزایش جمعیت باکتری پروبیوتیک در نمونه­های آب سیب نسبت به نمونه کنترل گردید. همچنین بین جمعیت باکتری­ پروبیوتیک L. plantarum در نمونه­های آب سیب حاوی عصاره مالت تفاوت معناداری در پایان دوره نگهداری سرد مشاهده نشد) ۰۵/۰ < ( p. در آزمون ارزیابی حسی بالاترین امتیاز پذیرش کلی نیز توسط ارزیابان به ترتیب به نمونه­های آب سیب حاوی ۵/۱ و۳ درصد عصاره مالت اختصاص یافت. با توجه به نتایج حاصل از افزودن عصاره مالت بر ویژگی­های آب سیب پروبیوتیک، آب­میوه تولیدی در این پژوهش می­تواند جایگزین مناسبی برای آب میوه موجود در بازار با خواص فراسودمند باشد.
 

---

نحاول فی هذه المقاله دراسه مفهوم الموت -أحد الظواهر الثلاث(الخصوبه والموت والهجرة) التی تؤدّی إلی التغیّرات السکانیّة- وتحلیله عندابن سینا الطبیب والفیلسوف الإیرانی (۳۷۰-۴۲۸ه ق). إنّ المنهج المتّبع فی هذه الدراسه من أجل الوصول إلی الأهداف المرجوه هو المنهج التوثیقی-التحلیلی. ولقد دلّت نتائج البحث علی أنّ ابن سینا عنی فی کتابه "القانون" بظاهره الموت بشکل مباشر وتحدث فیه أیضاً عن العمر وتوقع الحیاه والاهتمام بأسبابه کالصحّه فی الأماکن العامه وصحّه الأمهات وصحّه الأطفال والمعمرّین. کما أنّه تحدث عن الموت الجنینی طوال فتره الحمل وموت الأمّ خلال هذه الفتره وعند الولادة، وقام بشرح ذلک ووصفه بشکل تفصیلی و بنظره طبیّه تخصصیّة.

---

لقد بات مفهوم الإنجاب فی العصر الحدیث یتمتع بأهمیه کبیره فی نظریات علم السکان (الدیمغرافیا) ویعبر عنه بمصطلح الخصوبه. تحاول الدراسه الحالیه وصف وتحدید هذا المفهوم لدی عدد من المفکرین المسلمین بما فیهم: الفارابی وأبوعلی مسکویه والمعری وابن سینا ونصیر الدین الطوسی وابن خلدون. وتتمثل أهمیه هذه الدراسه کونها تعبر عن حاجه النظام الجامعی الإیرانی- الذی یعد مجتمعا یعتمد فی أسسه مبادئ الإسلام وشریعته- إلی علم محلی فی کافه مجالات العلوم الإنسانیه بما فیها علم السکان. ویعتبر علم السکان الذی یدرس فی الجامعات هو تقلید للمفهوم الغربی لهذا العلم المعرفی ولیست هناک إشارات إلی ما خلّفه مفکرو الإسلام والحضاره الإسلامیه. ومن أجل تحقیق أهداف البحث استفدنا من المنهج الوثائقی. أظهرت نتائج البحث أن جمیع مفکری الإسلام الذین تمت دراسه آرائهم کانوا یهتمون بموضوع التناسل(الإنجاب) والقضایا المتعلقه به. إن أهمیه التناسل أو الإنجاب لدی هؤلاء المفکرین کانت کبیره بحیث اعتبروا القابلیه للإنجاب أحد خصائص المرأه وما یمیزها فی النوع البشری، کما عرّفوا التناسل والإنجاب بأنه أهم هدف للزواج. وفی هذا الإطار استعانوا بالآیات والروایات الدینیه من أجل تعزیز آرائهم ودعمها. وفی هذا المجال نجد أن أبا العلاء المعری مستثنیً من هذه القاعده العامه لأنه کان یوصی الناس بعدم الزواج والإنجاب. إن تحلیل النتائج یظهر أن مفکری العالم الإسلامی الذین تمت دراستهم فی هذا البحث وعلی الرغم من أنهم ناقشوا موضوع الإنجاب والقضایا المتعلقه به إلا أنهم لم یقدموا إحصائیات وأرقام فی هذا الباب وکانوا فی الغالب یتکلمون نظریا ویبینون آراءهم ومعتقداتهم حول هذا الموضوع.  والجدیر بالذکر أنه لا ینبغی علینا أن نعتبر هذا الأمر علامه ضعف أو نقص فی هؤلاء المفکرین الکبار بل یجب أن نقرّ بالمحدودیه فی البیانات والإحصائیات فی العصور القدیمه لأن موضوع الجمع والإحصاء السکانی وتحلیله هو أمر خاص بالعصر الحدیث.

---

إنّ الاهتمام بالطفل وقضیه الطفوله قد کان موجودا طوال التاریخ باعتباره نموذجا اجتماعیا قبل ظهور علم الاجتماع المعرفی. حاول البحث الراهن دراسه آراء الإمام محمد الغزالی وأفکاره حول الطفوله لمعرفه مدی اهتمامه بمرحله الطفوله من حیاه الإنسان. وفی حال کان هناک اهتمام من الإمام الغزالی بموضوع الطفوله فما هی آراؤه حول الموضوع وما هی أفکاره حول سن الطفوله وطبیعه الطفل والکیانات الاجتماعیه، وخصائص مرحله الطفوله ونقاط ضعفها وقوتها. یعدّ الإمام أبو حامد الغزالی من المفکرین المشهورین فی القرن الخامس الهجری، وقد کانت آراؤه فی مجال التعلیم والتربیه والفکر الإلهی والإنسانی لها تأثیر کثیر علی من تبعه من المفکرین والمهتمین بالمجال التربوی. هذه الدراسه تمت وفق المنهج الإسنادی الوثائقی، وتشمل الوثائق المدروسه نوعین من الأسناد؛ النوع الأول والنوع الثانی. أظهرت النتائج بأن الغزالی قد اهتم بموضوع الطفوله ورأی أن طبع الطفل هی طبع طاهر وبعید عن الذنوب والمعاصی. والأطفال یمکن تعریفهم علی أساس کیانین اثنین الأول کیان الأسره والثانی کیان "المکتب" أو المدرسه، وکل من هذین الکیانین یقومان بتعلیم الطفل وتأدیبه وتربیته. الطفل یتسم بصفات مثل ضعف العقل وروح التقلید والنقص، وبوجوده ضمن المجتمع فهو یتعلم ویتأثر من الکبار الذین یحیطون به. یری الغزالی أن مرحله الطفوله تبدأ منذ انعقاد النطفه وتنتهی هذه المرحله لدی الإناث عند سن الرشد والبلوغ (۹ سنوات هجریه کامله)، ولدی الذکور  تنتهی فی سن السادسه عشر، وبعد هذه المرحله یمکن للأنثی والذکر الدخول فی عالم الحیاه الزوجیه وبعباره أخری الدخول فی عالم الکبار. قادت النتائج الباحثین إلی الاعتقاد بأن الغزالی کان عند حدیثه عن الطفوله یستهدف طفوله الذکر أکثر من طفوله الأنثی وکان یقصد بالطفل الولد إلی حد کبیر.